Kościół pw. Świętego Macieja Apostoła w Siewierzu - rys historyczny

Pierwszy kościół parafialny w Siewierzu był romańską świątynią pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela z 1144 roku. Wokół kościoła zlokalizowane było pierwotne osadnictwo w postaci osady targowej i grodu kasztelańskiego. W wyniku lokacji Siewierza w II połowie XIII wieku nowo powstałe miasto zostało założone 2 km na północ od dawnego grodu. W jego pobliżu zaistniała potrzeba budowy nowej świątyni, która przejęłaby funkcje kościoła parafialnego. Początkowo nowy kościół pw. św. Macieja Apostoła był filią parafii przy romańskim kościele św. Jana Chrzciciela. Dopiero od początku XV wieku stał się kościołem parafialnym, który istnieje do dziś.

Pierwotny kształt świątyni ze względu na brak badań – nie jest obecnie znany. Prawdopodobnie była to świątynia drewniana. Dopiero źródła z XV wieku mówią, że kościół posiadał murowany chór i drewnianą nawę główną. Z czasem dobudowano gotyckie prezbiterium. W XVI wieku drewnianą nawę zastąpiono murowaną, a świątynia po przebudowie uzyskała cechy gotycko-renesansowe. Następnie, wczesnobarokowej przebudowy dokonano w XVII wieku z inicjatywy biskupa krakowskiego – księcia siewierskiego, Piotra Gębickiego (1642-1657). Zakres tych prac nie jest obecnie znany. Być może z czasów tej przebudowy pochodzi północna kaplica i zakrystia oraz mur otaczający kościół. Natomiast z czasami rządów biskupa krakowskiego – księcia siewierskiego, Andrzeja Załuskiego (1746-1758) należy łączyć powstanie w murze otaczającym kościół dwóch bram od strony południowej, w tym monumentalnej, trójarkadowej bramy biskupiej, zwieńczonej grupą rzeźb z Ukrzyżowaniem i zegarem słonecznym. Brama ta, pełniąc w przeszłości podwójną funkcję (dzwonnica), służyła także uświetnieniu książęcej władzy biskupów krakowskich, którzy w drodze do zamku tędy udawali się do kościoła. Tym tłumaczy się reprezentacyjny charakter bramy, nawiązującej w swej kompozycji do motywu łuku triumfalnego.

Obecny kształt świątynia uzyskała w wyniku przebudowy z lat 1782-1784 dokonanej z inicjatywy biskupa krakowskiego — księcia siewierskiego Kajetana Ignacego Sołtyka (1759-1788). W tym czasie przedłużono nawę świątyni, wzniesiono nową jednowieżową fasadę, zbudowano kruchtę, skarbiec i jedną kaplicę od strony południowej. Z tych czasów pochodzi również brama główna w murze kościelnym od strony zachodniej. W wyniku tej przebudowy kościół otrzymał wygląd barokowo klasycystyczny.

Dla upamiętnienia tej przebudowy, na drewnianej tablicy usytuowanej nad wejściem głównym do kościoła, umieszczono herb i monogram Kajetana Sołtyka.

Na terenie kościoła przy bramie głównej stoją figury św. Jana Nepomucena i św. Floriana przeniesione z Rynku w 1940 roku.